We doeken het Nederlandse luchtalarm op. De minister van Justitie en Veiligheid, Dilan Yeşilgöz, vindt dat we het niet meer nodig hebben omdat we nu het telefonisch waarschuwingssysteem NL-Alert hebben.
Het voelt wat ongepast om dit besluit nu te nemen. Juist nu de spanningen in Europa steeds hoger oplopen en Poetin dreigt met een kernoorlog. Dat zou toch een situatie kunnen opleveren waarbij het sirenenetwerk zeer goed van pas kan komen.
Maar de minister gaat niet over één nacht ijs. Ze baseert haar besluit op een onderzoek van het Nederlands Instituut Publieke Veiligheid. De onderzoekers hebben het luchtalarm geëvalueerd. En wat blijkt? We hebben het luchtalarm sinds 1998 maar 36 keer gebruikt. In plaats van dat de onderzoekers daar blij mee zijn, concluderen ze dat het systeem wel wat duur is om in de lucht te houden als we het toch bijna nooit gebruiken.
Ja serieus, in Nederland evalueren we het sirenenetwerk met een kosten-batenanalyse. Het is een systeem dat je hoopt nooit nodig te hebben, maar als je het toch een keer nodig hebt, ben je verdomd blij dat je het hebt. Dat evalueer je niet op het gebruik in het verleden, maar wat de gevolgen zijn in de toekomst als je het niet hebt. Het systeem overeind houden tot 2040 zou bijna 147 miljoen euro kosten, oftewel nog geen 55 cent per inwoner per jaar. Zou Yesilgöz ook geen brandverzekering meer hebben omdat ze nog nooit brand heeft gehad?
Het luchtalarm is natuurlijk een oude techniek die niet zo veel kan. Het kan slechts één soort geluid uit brengen en dan moeten wij weten dat we naar binnen moeten met de ramen dicht en op zoek naar informatie. Een appje van NL-Alert met uitleg wat er aan de hand is en wat je moet doen, is veel waardevoller. Het is ook heel fijn dat het NL-Alert meer mensen bereikt, 90 procent, tegen de 75 procent van de sirenes. Maar dat bereik wordt snel kleiner als de stroom uitvalt en een deel van de telefoons uitvalt. Bovendien kan het systeem van NL-Alert gehackt worden en als het telefoonnetwerk plat ligt, werkt NL-Alert ook niet meer. In dat soort scenario’s is het toch fijn dat we via radiosignalen de luchtsirenes kunnen activeren.
Om de keuze voor de toekomst van het ouderwetse sirenenetwerk te baseren op een vergelijking met het modernere waarschuwingssysteem NL-Alert, slaat nergens op. Want als de nood aan de man is, wil je niet maar één systemen inzetten, maar op alle mogelijke manieren iedereen proberen te bereiken. Het is dus niet luchtalarm óf NL-Alert, maar luchtalarm én NL-Alert. In dat geval bereik je 97 procent van de mensen. Bovendien is de ernst van de situatie meteen heel duidelijk als je buiten sirenes hoort loeien en je op datzelfde moment een bericht op je telefoon ontvangt met uitleg wat je moet doen.
Deze column is op 6 maart 2024 gepubliceerd in het Noordhollands Dagblad, Leidsch Dagblad, de Gooi- en Eemlander, Haarlems Dagblad en IJmuider Courant.