Meer dan honderd hbo- en wo-opleidingen hanteren komend jaar een numerus fixus, een maximum aantal studenten dat ze toelaten. Waar je vroeger alleen voor geneeskunde-opleiding een loting had, moet je tegenwoordig voor allerlei soorten studies een selectieprocedure doorlopen, van hbo vastgoed en makelaardij tot informatica aan de universiteit.

Die selectieprocedures zijn alleen niet voor iedereen even eerlijk, zo blijkt uit een onderzoek van Amsterdam UMC. De onderzoekers keken naar achtergrondkenmerken van 85.876 kandidaten die in 2019 en 2020 een selectieprocedure doorliepen. Zo konden ze zien welke kenmerken een significante invloed hadden om toegelaten te worden tot een opleidingsplaats.

En het is niet zo verbazingwekkend wie een significant hogere kans maakte om toegelaten te worden. Dat waren de kandidaten die man waren, onder de 20 jaar, zonder migratieachtergrond, ouders hadden met een hoog inkomen en vermogen, geen ouder in de bijstand, en een of meerder ouders die in het onderwijs werkten. In totaal waren er 1398 kandidaten die al deze kenmerken aanvinkten. Van hen werd 70 procent toegelaten tot de opleiding van hun keuze.

Daartegenover stonden 832 kandidaten op wie juist geen enkel van deze vinkjes van toepassing was. Zij waren vrouw, minimaal 20 jaar, hadden een migratieachtergrond, hadden ouders met een lager inkomen en vermogen, minimaal een ouder in de bijstand en geen ouder die in het onderwijs werkt. Van hen werd slechts 35 procent toegelaten.

Het is geen toeval dat de groep kandidaten zonder bevoorrechte vinkjes veel kleiner is. Het zijn precies dezelfde mensen die last hebben van onderadvisering en zichzelf daardoor vaker moeten opwerken vanuit het vmbo, de mensen die thuis geen hulp krijgen met staartdelingen of zinsontleden of het overhoren van Duitse woordjes, de mensen die misschien niet eens een computer hebben om hun opstellen op te schrijven. Toch hebben zij het zo ver geschopt dat ze in aanmerking komen voor een van de gewilde numerus fixus-opleidingen. En zelfs dan maken zij een heel veel kleinere kans om toegelaten te worden.

De opleidingen mogen zelf bepalen hoe ze een keuze maken uit alle aanmeldingen. De meeste doen dat op basis van een zogenaamde kwalitatieve selectie in de vorm van een gesprek, een motivatiebrief, een opdracht of test die kandidaten moeten maken of een combinatie hiervan. Die opdrachten of brief maak je thuis, in je eigen omgeving, waar de een wel iemand in zijn omgeving heeft om mee te denken en de ander niet.

Zou het niet veel eerlijker zijn als de selectie plaatsvindt op basis van een loting? Als jij het hebt weten te redden tot de drempel en aan alle eisen van de opleiding voldoet, dan heb je recht op een eerlijke kans om toegelaten te worden, ongeacht je cijfers of je thuissituatie.

Deze column is op 13 december 2023 gepubliceerd in het Noordhollands Dagblad, Leidsch Dagblad, de Gooi- en Eemlander, Haarlems Dagblad en IJmuider Courant.